Het resultaat telt. Er is pas een probleem als het resultaat niet gehaald wordt. Want: géén resultaat, géén bonus. Als een project op tijd en binnen budget opgeleverd wordt, is de projectleider een wereldwijf. Als er niks misgaat hoeven we niet te evalueren en niet in te grijpen.
Een goed resultaat is niet persé het gevolg van een goede beslissing. Je kunt ook gewoon geluk hebben. Er gebeurt iets in de wereld dat jij heus niet voorzien had, maar waardoor je ineens de wind in de rug krijgt. En het omgekeerde doet zich ook voor: goede beslissingen leiden soms tot slechte resultaten.
Misschien denk je wel: so what, dan had ik gewoon geluk. Project is geslaagd, product succesvol geïntroduceerd, bonus is binnen. Wat is het probleem? Nou, het probleem is dat je het niet kunt herhalen. Je had gewoon geluk en de kans dat het volgende project ook een succes wordt is hooguit fifty-fifty.
Het is niet gebruikelijk om succesvolle projecten te evalueren en we weten daarom vaak niet of ons succes het gevolg is van een goed besluit of dat we de wind mee hadden. Is de projectleider echt een wereldwijf of had ze gewoon een flinke portie mazzel?
Goede mensen nemen goede beslissingen
Als een besluit niet het gewenste resultaat oplevert, hebben we de neiging om te kijken naar de mensen die het besluit genomen hebben. Onze aanname is: goede mensen nemen goede besluiten en vice versa. Dat is waarom evaluaties zo vaak over mensen gaan. De omstandigheden waaronder een besluit genomen is, worden ten onrechte vaak genegeerd. Bij een goede evaluatie zoek je ook uit wat ten tijde van de besluitvorming bekend was en wat de tijdsgeest was. Was de beslissing in dat perspectief een redelijke beslissing?
Als we onze eigen beslissingen evalueren kennen we de omstandigheden en we laten die zeker meewegen. We vinden onszelf echt geen looser als we een keer flink pech hebben. We hebben zelfs de neiging om de omstandigheden té zwaar te laten wegen als we terugkijken op onze eigen besluiten. Als het een succes werd, hebben we zelf een goede beslissing genomen en als het tegenzat komt dat door de omstandigheden en domme pech.
Het brandweermannetje
Hoe weet je of je goede beslissingen neemt of dat je gewoon stom geluk hebt? Het is ondoenlijk om al je beslissingen uitgebreid te evalueren, dat leidt tot een vreselijke bureaucratie. Maar er is een fenomeen dat sterk verband houdt met het nemen van slechte beslissingen: het brandweermannetje.
Brandweermannetjes (m/v) komen op maandagochtend binnen en willen actie!! En met een beetje mazzel hebben ze daar op zondagavond al een brand-mail aan gewijd. Brandweermannetjes weten hoe ze een probleem kunnen oplossen, dat hebben ze in het verleden wel bewezen. En hoe kun je erop tegen zijn dat iemand een probleem oplost?!
Soms is het echt crisis en dan is het heel fijn dat er mensen zijn die het hoofd koel houden en de crisis bezweren. Maar als je voortdurend brandweermannetjes nodig hebt die problemen fixen en projecten uit de modder trekken, is er iets anders aan de hand. Dan is de kans heel groot dat die brandweermannetjes ervoor zorgen dat fouten in de besluitvorming iedere keer ad hoc opgelost worden. Je hebt dus steeds een brandweermannetje nodig om van een slecht besluit naar een goed resultaat te komen.
De psychologische valkuilen in je besluitvorming zijn niet altijd even makkelijk te identificeren. Maar brandweermannetjes verbergen zich niet. Een bedrijf dat veelvuldig brandweermannetjes inzet, is een bedrijf dat puur op resultaat (= de uitkomst) stuurt. Daar steek ik mijn hand voor in het vuur.
Als je in een complexe, dynamische omgeving puur op resultaat stuurt, stuur je volledig willekeurig. Je kunt goede managers straffen omdat ze pech hadden en slechte managers belonen omdat ze geluk hadden. Je overschat structureel de invloed die managers op externe factoren hebben.
Natuurlijk gaat het om resultaten. Maar we hebben de neiging om alleen beslissingen te bekritiseren die niet het gewenste resultaat hebben gehad. Terwijl we goede resultaten gewoon accepteren, ook als ze door puur geluk tot stand zijn gekomen. Een goed besluitvormingsproces is een veel betere indicator voor toekomstig succes dan goede resultaten uit het verleden.